De impliciete lezer in literatuurkritiek

Abstract

Onderzoek naar literaire kritiek richtte zich tot nu toe vooral op literaire actoren en instanties die actief hun positie in het literaire veld bemachtigen of behouden. Het algemeen lezerspubliek van literaire recensies – de passieve groep – is echter nooit verdisconteerd. Daarom schuift deze masterscriptie een alternatieve methode voor de analyse van literaire kritiek naar voren, waarin veranderingen in het veronderstelde referentiekader van de algemene lezer wordt bestudeerd. Het corpus bestond uit 96 Volkskrant-recensies, verspreid over 1960, 1980, 2000 en 2020. Er is allereerst een kwantitatieve analyse van de metadata van alle verzamelde recensies en intertekstuele verwijzingen uitgevoerd. Daarop volgde een kwalitatieve analyse van de relatie tussen de critici en hun lezers. Uit de resultaten blijkt dat het gebruik van intertekstualiteit mettertijd afnam en correleerde met de recensielengte. Verder bleek het aantal literaire verwijzingen langzaamaan plaats te maken voor audiovisuele – films, popmuziek, etc. Dat leek samen te hangen met de groeiende dominantie van oorspronkelijk Engelstalige interteksten. De kwalitatieve analyse toonde verder hoe de sociaalhistorische context – verzuiling, postmodernisme, commercialisering, etc. – en de autonomie van de literatuurkritiek van invloed waren op de steedse gelijkwaardigere verhouding tussen de criticus en diens veronderstelde lezer.