Burgerkracht: wapen tegen ruimtelijke problemen : Een onderzoek naar het verbeteren van de leefbaarheid in een krimpgemeente

Abstract

Op dit moment hebben enkele regio’s in Nederland te maken met krimp, waaronder ZuidLimburg. Krimp zorgt voor heel wat veranderingen op demografisch gebied en heeft ook invloed op de leefbaarheid van een woonomgeving. De neerwaartse spiraal die krimp met zich meebrengt dient aangepakt te worden om de leefbaarheid te verbeteren. Dit is echter nog niet zo makkelijk gedaan als gezegd. Een omslag van verzorgingsstaat naar een doe-het-zelf samenleving is en kan niet in één keer gemaakt worden. Daarnaast verschilt de definitie van leefbaarheid per individu. Elk huishoudensamenstelling en leeftijdscategorie vindt andere factoren belangrijk voor de leefbaarheid. Verder is de welstandsklasse en sociale contacten in de buurt belangrijk om te bepalen in welke mate de bewoners bij willen dragen aan de burgerparticipatie. Van deze uitkomst is teven de inzet van de woningcorporaties en gemeente afhankelijk. Kortom: de stap naar burgerkracht om ruimtelijke problemen op te lossen is niet zomaar gemaakt. Uit onderzoek blijkt inderdaad dat leefbaarheid een lastig te definiëren fenomeen is wat per individu en levensfase verschilt. Kleine verschillen in kenmerken die de bewoners belangrijk vinden voor een leefbare omgeving zijn te zien tussen de leeftijden en eigendomsituaties. Daarnaast is het ‘thuis voelen’ een belangrijk aspect dat vermoedelijk invloed heeft op de betrokkenheid en bereidheid van de bewoners. Het ‘thuis voelen’ kent namelijk een mogelijke samenhang tussen de bereidheid om bij te dragen aan het verbeteren van de leefbaarheid. Daarnaast bestaat er ook een mogelijke samenhang tussen het ontbreken van de sociale veiligheid en het thuis voelen in de buurt. Hoe meer de sociale veiligheid ontbreekt, hoe minder de bewoners zich thuis voelen. Vermoedelijk ontbreekt de sociale veiligheid meer in een huurwijk en voelen de bewoners zich daar ook minder thuis. Het thuis voelen kan worden gezien als het startpunt voor het opzetten van een goede burgerparticipatie. Om de betrokkenheid bij de bewoners te vergroten zijn sociale instrumenten een must. Zonder een goed sociaal draagvlak is de hele burgerparticipatie verloren. Daarbij zorgt het sociale draagvlak ervoor dat er wordt gehandeld vanuit algemeen belang, waardoor de initiatieven ook zeker zorgen voor een verbetering van de algehele leefbaarheid. Als het sociaal draagvlak goed is opgezet kunnen ruimtelijke instrumenten een goede uitkomst bieden om een stap dichter bij een goede leefbaarheid te komen. Functieneutraliteit en groen- en gebiedsaandelen zijn twee instrumenten die ervoor kunnen zorgen dat de bewoners meer betrokken raken bij de buurt en een groter verantwoordelijkheidsgevoel krijgen over de leefbaarheid. Economische instrumenten hebben grotendeels een negatief effect op de bereidheid en betrokkenheid van bewoners. Bewoners willen graag bijdragen, maar willen niet financieel verplicht worden om de leefbaarheid te verbeteren. Bewoners, evenals de actoren, kunnen en willen betrokken zijn bij het verbeteren van de leefbaarheid. Echter is de stap naar burgerkracht niet zomaar gemaakt en zullen de gemeente en woningcorporaties in het begin stadium veel energie moeten steken om burgerparticipatie van de grond te krijgen en op eigen benen te laten staan. Uiteindelijk zal door deze intensieve samenwerking tussen de actoren en bewoners de betrokkenheid en bereidheid worden vergroot en zijn de burgers klaar om burgerkracht in te zetten als wapen tegen ruimtelijke problemen!