Vleugellam of vogelvrij? Internationaal vergelijkend onderzoek naar determinanten van de autonomie van verzelfstandigde toezichthouders

Keywords
Loading...
Thumbnail Image
Issue Date
2013-08-29
Language
nl
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
Het thema toezicht is meer en meer in de belangstelling te komen staan van bestuurskundigen. Waar planning en uitvoering van overheidsbeleid binnen één instantie (de overheid) of tussen meerdere gelijksoortige instanties (overheden) de norm was, ligt de uitvoering van beleid tegenwoordig steeds vaker bij private of semipublieke partijen. Om beleidsprocessen in goede banen te leiden en maatschappelijk gewenste uitkomsten te realiseren, is het van belang dat overheden zich opwerpen als hoeder van het algemeen belang. Dit wordt gedaan door toezicht uit te oefenen in verschillende sectoren waar publieke waarden van belang zijn. Niet zelden wordt dit toezicht uitgevoerd door een op afstand geplaatste toezichthouder, bijvoorbeeld in de vorm van een agentschap of een zelfstandig bestuursorgaan. Deze organisaties, zoals het ‘Agentschap Telecom’, het Oostenrijkse ‘Wettbewerbsbehörde’ (federale mededingingsautoriteit), ‘Energiamarkkinavirasto’ (de Finse autoriteit op de energiemarkt) en bijvoorbeeld het Ierse ‘Radiological Protection Institute’, zijn in groten getale aanwezig in diverse landen. Deze toezichthouders opereren op enige afstand van de overheid, alleen de autonomie die deze organisaties hebben op het gebied van het management, het organisationeel handelen en evaluatieverplichtingen loopt sterk uiteen. In deze thesis wordt onderzocht wat de verklaringen zijn voor de verschillende mate van autonomie. Aan de hand van de centrale vraag: “Wat zijn de belangrijkste determinanten op landniveau van formele autonomie van toezichthouders?”, wordt nagegaan of er landkenmerken zijn die de mate van autonomie kunnen verklaren. 464 Toezichthouders in 13 landen zijn onderzocht op basis van een secundaire data-analyse. Uit de resultaten blijkt dat de managementonafhankelijkheid van toezichthouders, de autonomie op het gebied van vaststelling van de contracttermijn van de directeur en aanstelling van leden van het management, grotendeels wordt bepaald door politiek-bestuurlijke variabelen. Daarnaast speelt ook het vertrouwen in de ambtenarij een belangrijke rol in het voorspellen van de managementonafhankelijkheid. De twee sterkste bepalers voor de managementonafhankelijkheid zijn corporatisme (positief) en de lengte van de zittingsduur of ambtstermijn van een regering/president (positief). De organisationele- en beleidsautonomie, de autonomie ten aanzien van keuzes op het gebied van de doelgroep, de beleidsmiddelen die worden ingezet en het precieze takenpakket, wordt eveneens voor een groot deel door de politiek-bestuurlijke variabelen bepaald — zoals het politieke systeem, het aantal regeringspartijen, de kans op herverkiezing, corporatisme en risicoaversie —. Echter de tevredenheid met de regering/president, het vertrouwen in de overheid en de kans op herverkiezing hebben alle drie een negatieve invloed. Daarnaast is de omvang van de publieke sector van positieve invloed op organisationele en beleidsautonomie. De twee kenmerken met de meeste invloed op organisationele- en beleidsautonomie zijn politieke stabiliteit (positief) en de zittingsduur of het ambtstermijn (positief). De autonomie in de toezichtrelatie, die zich uit in een lage frequentie van resultaatevaluatie en beoordeling van de CEO door de regering of het parlement, wordt eveneens voor een groot deel bepaald door variabelen ten aanzien van de politiek-bestuurlijke cultuur en traditie (acht van de tien variabelen). Daarnaast blijkt het vertrouwen in de centrale overheid een licht positief effect te hebben op de autonomie in de toezichtrelatie. Hetzelfde geldt voor de omvang van de publieke sector. De twee sterkste determinanten voor de autonomie in de toezichtrelatie zijn politieke stabiliteit (positief effect) en politieke kamerverhoudingen (negatief effect).
Description
Citation
Supervisor
Faculty
Faculteit der Managementwetenschappen