Klimaatadaptatie in Gelderse gemeenten : Het overwinnen van belemmeringen bij de integratie van klimaatadaptatie in het ruimtelijk beleid

Keywords
Loading...
Thumbnail Image
Issue Date
2014-01
Language
nl
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
De klimaatverandering zorgt ervoor dat de openbare ruimte onder druk komt te staan. Volgens het kennisplatform CROW (2010) wordt het steeds duidelijker dat het niet mogelijk zal blijken om door middel van klimaatmitigatie de verandering van het klimaat volledig te voorkomen. Daarom zal de fysieke omgeving moeten worden aangepast aan de gevolgen van de klimaatverandering. Dit wordt ook wel klimaatadaptatie genoemd. Het gaat hierbij over de klimaatbestendigheid van locatiekeuzes, de ruimtelijke inrichting en het ontwerp van gebouwen (VROM, 2007, p. 6). Gezien het feit dat overheden de eindverantwoordelijkheid hebben over de ruimtelijke ordening, spelen zij vanzelfsprekend een zeer vooraanstaande rol als het gaat over een klimaatbestendige ruimtelijke inrichting. Het streven is dan ook om klimaatadaptatie integraal onderdeel (mainstream) te laten zijn van het beleid. Door het onderwerp te mainstreamen in bestaande beleidsvelden kunnen de gevolgen van de klimaatverandering structureel als systematische overweging worden meegenomen bij ruimtelijke ontwikkelingen. Daarbij dient in ogenschouw te worden genomen dat adaptatiemaatregelen niet louter hoeven te worden genomen ten behoeve van de klimaatverandering, maar ook voor natuur, recreatie en ruimtelijke kwaliteit. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat klimaatadaptatie tot op heden onvoldoende is geïntegreerd in het beleid van overheden. In verscheidene beleidssectoren worden veel klimaatgerelateerde beslissingen genomen, waarbij niet of nauwelijks rekening wordt gehouden met de klimaatverandering. Dit impliceert de aanwezigheid van factoren die overheden belemmeren bij de integratie van klimaatadaptatie. De provincie Gelderland is één van de overheden die actief inzet op het agenderen van klimaatadaptatie bij gemeenten. Door middel van een grootschalig op de wetenschappelijke literatuur gebaseerd survey-onderzoek, waaraan 122 Gelderse gemeenteambtenaren hebben deelgenomen, is onderzocht in hoeverre klimaatadaptatie integraal onderdeel is van het beleid van gemeenten. Daarnaast is inzicht verkregen in de belemmeringen die bij het mainstreamen worden ondervonden. Ondanks het feit dat het merendeel van de Gelderse gemeenteambtenaren waarde zegt te hechten aan het structureel afwegen van de klimaatveranderingseffecten bij ruimtelijke ontwikkelingen vindt integratie van klimaatadaptatie slechts zeer beperkt plaats. Belangrijke belemmeringen hierbij zijn onder meer een gebrek aan financiële middelen, een gebrek aan personeel, hoge kosten voor het aanpassen van de bestaande ruimte en onduidelijkheid over de maatschappelijke kosten en baten van adaptatiemaatregelen. Op basis van het surveyonderzoek is een tweetal Gelderse gemeenten geselecteerd dat klimaatadaptatie in ieder geval tot op zekere hoogte heeft geïntegreerd in het beleid: gemeente Culemborg en gemeente Nijmegen. Middels casusonderzoek is bij deze gemeenten nader onderzocht op welke manier zij omgaan dan wel zijn omgegaan met belemmeringen bij het mainstreamen van klimaatadaptatie. Eén van de meest opvallende conclusies die volgen uit de meervoudige casestudy is dat klimaatadaptatie vrijwel nooit de primaire doelstelling is van een ruimtelijke ontwikkeling. Adaptatiemaatregelen worden in de betreffende gemeenten doorgaans meegekoppeld met autonome ruimtelijke ontwikkelingen, die vaak worden gerealiseerd in het kader van duurzame stedelijke ontwikkeling. De meeste maatregelen hebben betrekking op het voorkomen van wateroverlast. In de gemeente Nijmegen wordt door middel van de realisatie van blauw en groen tevens beoogd de negatieve effecten van het hitte-eiland-effect zo veel mogelijk te beperken. De implementatie van adaptatiemaatregelen wordt bevorderd door het gebruik van instrumenten als de Gemeentelijke Prestatie Richtlijn en TEEB Stad. Hierbij kan inzicht worden verkregen in de meerwaarde van extra groen en blauw en in de duurzaamheid van ruimtelijke ontwikkelingen. De empirische analyses hebben uiteindelijk geleid tot het formuleren van aanbevelingen. De provincie Gelderland zou lokale klimaatveranderingseffecten duidelijker in beeld moeten brengen. Indien gemeenten inzicht krijgen in de gevolgen van de klimaatverandering zullen zij eerder bereid zijn om de ruimte hierop aan te passen. Tevens is het van belang dat de baten van adaptatiemaatregelen beter worden geaccentueerd. De focus zou daarbij niet (louter) moeten liggen op de eenmalige korte termijninvestering. Men dient daarbij meer aandacht te besteden aan de baten op de langere termijn en daarmee op het valideren van de risico’s in de toekomst. Een laatste aanbeveling is dat de provincie zich meer zou moeten profileren als adaptatieadviseur. Momenteel worden gemeenten namelijk onvoldoende gestimuleerd om in het kader van klimaatadaptatie kritisch te reflecteren op hun ruimtelijke plannen.
Description
Citation
Supervisor
Faculty
Faculteit der Managementwetenschappen