Vluchtelingen in het Nederlandse Hoger Onderwijs: De Invloed van een Schakeljaar op het Studiesucces en de Taalvaardigheid van Vluchtelingstudenten

Abstract

Onder de meer dan 100.000 vluchtelingen die op dit moment in Nederland verkeren, zijn ook vluchtelingen die diploma’s van of ervaringen in het hoger onderwijs met zich meebrengen. Deze ervaringen uit het land van herkomst worden door Nederlandse werkgevers echter vaak lager gewaardeerd dan diploma’s van Nederlandse hogeronderwijsinstellingen (Bakker, 2016). Het volgen van een studie in het Nederlandse hoger onderwijs kan voor vluchtelingen dan ook een positief effect hebben op hun positie op de arbeidsmarkt. Vluchtelingstudenten blijken echter minder studiesucces te behalen in termen van uitval en diplomarendement dan zowel Nederlandse studenten zonder migratieachtergrond als studenten met een andere migratieachtergrond (Teunissen, 2016). In Nederland worden verschillende schakeljaren aangeboden die door middel van een eenjarig programma anderstaligen voorbereiden op een studie in het Nederlandse hoger onderwijs. Het huidige onderzoek ging in op de effectiviteit van een dergelijk schakeljaar voor vluchtelingstudenten, omdat hier tot op heden nog maar weinig onderzoek naar gedaan is. Om inzicht te krijgen in de verschillen tussen schakeljaren, werden programmaleiders van de drie schakeljaren in het noorden van Nederland geïnterviewd. Daarnaast werden een online vragenlijst en interviews met vluchtelingstudenten gebruikt om de waarde van een schakeljaar voor vluchtelingstudenten te onderzoeken, waarbij met name gefocust werd op de Nederlandse taalvaardigheid en het studiesucces. Vluchtelingstudenten die het schakeljaar in Groningen gevolgd hadden, waren niet eensgezind over de aspecten die zij waardeerden aan het programma. Inhoudsvakken en studievaardigheden zoals samenwerken werden door een aantal van deze studenten genoemd. Het schakeljaar biedt geen voorbereiding op een specifieke opleiding en vluchtelingstudenten die ervoor kiezen geen schakeljaar te volgen beschouwen het jaar vooral als tijdverlies. Wat betreft de Nederlandse taalvaardigheid vinden vluchtelingstudenten in het algemeen schrijven een lastige vaardigheid, net als taalgerelateerde studievaardigheden zoals het geven van presentaties. Lezen is voor de studenten geen moeilijke vaardigheid, maar kost hen wel veel tijd. Er lijkt een trend te zijn dat de receptieve vaardigheden lezen en luisteren makkelijker zijn voor vluchtelingstudenten die een schakeljaar hebben gevolgd. Deze studenten geven echter ook aan dat hun taalvaardigheid in het algemeen onvoldoende is voor een Nederlandstalige studie. Zij uiten dan ook de behoefte aan meer taalgerelateerde begeleiding. Met betrekking tot het studiesucces heeft het onderzoek geen duidelijke positieve of negatieve invloed van het volgen van een schakeljaar gevonden. Andere factoren die het studiesucces beïnvloeden zijn de Nederlandse taalvaardigheid van de studenten en het contact met studiegenoten in het begin van de studie. Ook studievaardigheden worden door de studenten als moeilijk ervaren. Vluchtelinggerelateerde factoren zoals onzekerheid over de toekomst speelden vooral bij studenten die een schakeljaar hadden gedaan. Mogelijk zijn deze studenten van nature onzekerder, maar hier is meer onderzoek naar nodig. Ook longitudinaal onderzoek naar de ontwikkeling van de taalvaardigheid, het studiesucces en de factoren die van invloed zijn op het studiesucces is nodig om vluchtelingstudenten de juiste begeleiding op de juiste momenten in het studieproces te kunnen bieden. Ten slotte zou een uitgebreidere intake bij opleidingen in het hoger onderwijs de sterktes en zwaktes van de studenten in kaart kunnen brengen, waarna het studieprogramma hierop aangepast kan worden. Dit vraagt om maatwerk en begeleiding tijdens de studie, waardoor het voor een deel van de vluchtelingstudenten niet meer nodig is om een volledig jaar te spenderen aan de voorbereiding op het hoger onderwijs.